قیمت خودرو در بازار آزاد به‌رغم ثبات نسبی طی هفته‌های گذشته، از ابتدای هفته جاری با شیب ملایم روبه افزایش گذاشته است. برخی کارشناسان، این موضوع را به فرا رسیدن به نیمه اسفندماه و گرانی سنتی خودرو در بازار شب عید نسبت می‌دهند. این در حالی است که از یک‌سو نرخ دلار از روز شنبه تا دوشنبه این هفته روند کاهشی داشت و از کانال ۹۳هزار تومان به کانال ۹۱هزار تومان تنزل کرد. از سوی دیگر، بازار خودرو معمولا در ماه رمضان از تب‌وتاب می‌افتد و امسال پیش از شروع این ماه مبارک نیز پیش از آن‌که تب‌زده باشد، یخ‌زده بود.
اما با این‌حال، دریافت چهار سیگنال خبری، باعث شد تا حدودی یخ بازار ترک بردارد؛ نخست: افزایش ۱۵۰درصدی نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفه واردات قطعات خودرو، دوم: کاهش ۳۳درصدی ارز تخصیصی واردات خودرو، سوم؛ افزایش تعرفه واردات خودرو از ۶۰ به ۱۰۰درصد و درنهایت درخواست خودروسازان برای حذف قیمت دستوری و نزدیک شدن نرخ کارخانه به بهای بازار.
حتی درصورت مخالفت با این درخواست خودروسازان و صِرف اجرای مصوبات مورد اشاره، واردات خودرو در سال آینده محدود خواهد شد و نرخ شرکتی خودروهای وارداتی، مونتاژی و داخلی نیز با توجه به تغییر قیمت تمام‌شده افزایش خواهد یافت.
محمد فرح‌آبادی، کارشناس صنعت و اقتصاد در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» هشدار داد در صورت عدم مدیریت مشکلات مربوط به واردات و تولید، بازار راکد خودرو در ماه‌های آینده با چالش‌های جدی‌تری روبه‌رو خواهد شد و احتمال افزایش قیمت‌ها همچنان وجود دارد.
در روزهای اخیر به‌رغم کاهش جزئی نرخ ارز، شاهد شکل‌گیری یک روند افزایشی در بازار خودرو بوده‌ایم. به نظر شما تا چه حد افزایش یا کاهش قیمت خودروهای داخلی و وارداتی به نرخ ارز وابسته است؟
افزایش نرخ ارز تاثیر مستقیمی بر قیمت خودروهای وارداتی دارد، اما در مورد خودروهای داخلی، عوامل دیگری مانند کاهش عرضه و سیاست‌های قیمتی خودروسازان نقش پررنگ‌تری دارند. درواقع، بازار خودرو پیش از جهش دوباره نرخ ارز، روند افزایشی خود را آغاز کرده بود، اما افزایش قیمت‌ها به‌اندازه جهش دلار نبوده و هنوز هم می‌توان گفت که بازار آرام است.
برخی کارشناسان معتقدند افزایش قیمت خودرو بیشتر به دلیل کاهش عرضه است تا جهش نرخ ارز؛ چراکه انتظار می‌رفت روند فاکتور شدن و تحویل خودرو در ماه‌های پایانی سال بیش از این‌ها افزایش یابد. آیا شما با این نظر موافقید؟
کمبود عرضه و تحویل، عامل مهمی در رشد قیمت خودرو است. درحال‌حاضر، به‌رغم طرح‌های فروش پرهیاهو، خودروسازان به‌صورت قطره‌چکانی محصولات خود را به بازار عرضه می‌کنند که این موضوع باعث ایجاد التهاب در قیمت‌ها شده است. در واقع، طرح‌های عرضه عمدتا در قالب پیش‌فروش و بدون قیمت قطعی هستند. از سوی دیگر، طرح‌های عرضه مونتاژکاران نیز با تیراژ بالایی همراه نیست، چراکه آخرین مجوزهای آن‌ها برای افزایش قیمت، بر مبنای نرخ ارز توافقی ۵۰هزار تومانی بوده، اما قیمت ارز توافقی هم‌اکنون به حدود ۷۰هزار تومان رسیده است. این است که نمایندگی‌های برخی شرکت‌های مونتاژکار به متقاضیان اعلام می‌کنند به‌رغم اعلام طرح‌های فروش، سهمیه‌ای برای آن‌ها باز نشده است تا بتوانند بر اساس لیست رزرو موجود در نمایندگی، اقدام به فروش خودرو کنند.
آیا منظور شما این است که کاهش عرضه خودرو از سوی شرکت‌ها عمدی است؟
خیر؛ عمدی نیست، بلکه ناگزیر است. چراکه شرکت‌ها نمی‌توانند بر اساس مجوز قیمتی که بر مبنای ارز ۳۵هزار تومانی یا ۵۰هزار تومانی صادر شده است، برای خود تعهد ایجاد کرده و با ارز ۷۰هزار تومانی خودرو تولید کنند. از سوی دیگر، تغییر نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفه واردات قطعات از ۲۸۵۰۰ تومان به ۷۰هزار تومان نیز حساب و کتاب قطعه‌سازان، خودروسازان و مونتاژکاران و حتی واردکنندگان خودرو را برای واردات لوازم یدکی نیز به هم خواهد ریخت.
آیا سیاست‌های وزارت صمت در زمینه افزایش عرضه خودروهای داخلی و وارداتی می‌تواند حباب قیمت‌ها در بازار آزاد را کوچ کند؟
دولت اعلام کرد تا پایان سال تیراژ قابل‌توجهی از خودروهای خارجی را وارد بازار خواهد کرد اما تجربه نشان داده است این وعده‌ها اغلب عملی نمی‌شوند. درصورتی‌که واردات خودروهای کارکرده به‌صورت گسترده اجرایی شود، می‌توان امیدوار بود بخشی از التهاب بازار کنترل شود.
برخی کارشناسان معتقدند سیاست‌های دولت در زمینه واردات خودرو شفاف نیست و همین موضوع باعث افزایش قیمت خودروهای خارجی شده است. آیا شما هم این سیاست‌ها را نامشخص و ناهماهنگ می‌دانید؟
درهرحال، یکی از مشکلات اساسی، نبود سیاستگزاری شفاف در حوزه واردات است؛ دولت از یک‌سو مجوز واردات را صادر کرده، اما از سوی دیگر، مشکلات ارزی، روند ترخیص و شماره‌گذاری این خودروها را کند کرده است. این تاخیر، خود موجب افزایش قیمت‌ها شده است.
تاخیر در شماره‌گذاری و ترخیص خودروهای وارداتی تا چه حد در افزایش قیمت‌ها نقش داشته است؟
آمارها نشان می‌دهند تاکنون بیش از ۵هزار دستگاه خودرو وارد کشور شده ولی تنها بخش کوچکی از آن‌ها شماره‌گذاری شده و به دست مشتریان رسیده است. این تاخیر باعث افزایش قیمت خودروهای وارداتی در بازار شده، زیرا تعداد محدودی خودرو به متقاضیان تحویل داده می‌شود و تقاضای انباشته‌شده باعث رشد قیمت‌ها شده است.
برخی کارشناسان می‌گویند روند قیمت خودروهای داخلی و وارداتی تا پایان سال افزایشی خواهد بود. به‌نظر شما، آیا این انتظار تورمی می‌تواند بازار نوروز را گرم کند؟
باتوجه به این‌که عرضه همچنان محدود است و تقاضا در آستانه نوروز افزایش می‌یابد، این پیش‌بینی‌ها دور از انتظار نیست. به‌ویژه این‌که واهمه برخی متقاضیان از تغییر قیمت خودرو در سال آینده، پای آن‌ها در هفته‌های پایانی سال به بازار خودرو باز می‌کند.
در صورت اجرای واردات خودروهای کارکرده در سال آینده، شاهد چه تاثیراتی از این بابت، بر قیمت‌ها در بازار خودرو خواهیم بود؟
واردات خودروهای کارکرده می‌تواند تاثیر مثبتی در کاهش قیمت‌ها داشته باشد، زیرا این خودروها با قیمت‌های پایین‌تری وارد بازار می‌شوند و قدرت خرید مصرف‌کنندگان را افزایش می‌دهند.
بااین‌حال، اگر موانع اداری بر سر راه واردات باقی بماند، این سیاست نیز تاثیر زیادی نخواهد داشت.
برخی تحلیلگران معتقدند سرمایه‌گذاران و دلالان بخش بزرگی از افزایش قیمت‌ها را رقم زده‌اند. آیا بازار خودرو همچنان جذابیت سرمایه‌گذاری دارد؟
هنوز هم بسیاری از افرادی که خودرو خریداری می‌کنند، مصرف‌کننده واقعی نیستند و با هدف کسب سود وارد این بازار می‌شوند. بنابراین بازار خودرو همچنان به‌عنوان یک بازار سرمایه‌گذاری برای برخی افراد جذاب است، اما در صورت افزایش عرضه، این جذابیت کاهش خواهد یافت.
هرچند که خودرو نیز مانند هر کالای دیگری، پا به پای تورم گران می‌شود و تا وقتی مشکل نرخ ارز و تورم بالا حل نشود، عده‌ای با اطمینان از ادامه این روند، اقدام به سرمایه‌گذاری روی خودرو به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای خواهند کرد. هرچه این تقاضای کاذب بیشتر باشد، نابسامانی بازار نیز بر اثر بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا بیشتر به هم می‌ریزد.
چه سیاست‌هایی می‌تواند باعث کاهش دلالی و سفته‌بازی در بازار خودرو شود؟
اصلی‌ترین راهکار، افزایش عرضه و حذف قیمت‌گذاری دستوری است. همچنین اگر خودروهای وارداتی به‌صورت گسترده‌تر و با شرایط رقابتی وارد بازار شوند، انگیزه دلالان برای افزایش قیمت‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.
اما همان‌طور که گفتم، تا زمانی که نرخ ارز و تورم کنترل نشود، حتی در صورت افزایش عرضه و حذف قیمت‌گذاری دستوری نیز نمی‌توان متوقع ثبات قیمت خودرو بود.
باتوجه به شرایط کنونی، شما چه راهکارهایی را دستکم برای جلوگیری از افزایش‌های غیرمنطقی قیمت خودرو پیشنهاد می‌کنید؟
مهم‌ترین اقدام، افزایش شفافیت در بازار و تسهیل روند واردات است. همچنین، دولت باید سیاست‌های خود را در زمینه عرضه خودروهای داخلی اصلاح کند و ضمن حذف قیمت‌گذاری دستوری اجازه ندهد خودروسازان با کاهش عرضه، قیمت‌ها را به‌صورت غیرمنطقی افزایش دهند.
تجربه نشان داده است قیمت‌گذاری دستوری در نهایت به ضرر مصرف‌کننده تمام می‌شود. اگر بازار رقابتی شود و واردات بدون محدودیت انجام گیرد، خودروسازان مجبور به ارائه محصولات با قیمت منصفانه خواهند شد. اما در شرایط فعلی، دخالت دولت باید در جهت تنظیم عرضه و رفع موانع تولید باشد، نه قیمت‌گذاری دستوری.
