تولید خودروهای برقی یا الکتریکی در جهان با سرعتی کم‌سابقه در حال افزایش است. در پایان سال ۲۰۲۰ میلادی و با وجود همه‌گیری کرونا، حدود ۴.۲درصد خودروهای سبک فروخته‌شده در جهان، در گروه خودروهای الکتریکی طبقه‌بندی می‌شدند. این در حالی است که سال ۲۰۱۹، سهم این خودروها از سبد فروش خودروهای سبک در جهان، صرفا ۲.۵ درصد بوده اما اکنون این مسابقه حتی در منطقه خاورمیانه هم شدت گرفته و کشورهایی همچون عربستان‌سعودی هم وارد گود شده‌اند. اما چرا ایران برای تولید و جا انداختن فرهنگ استفاده از این خودروها، تعلل می‌کند؟
 
مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum) در گزارشی که حدود دو ماه پیش منتشر شد، به بررسی افزایش تمایل به تولید و مصرف خودروهای برقی پرداخت و کشورهای پیشرو در این حوزه را هم معرفی کرد.

براساس این گزارش، نروژ، ایسلند و سوئد، هر سه در منطقه اسکاندیناوی در شمال اروپا، پیشروترین کشورها در حوزه خرید خودروهای برقی بودند. در این سه کشور، در سال ۲۰۲۰ میلادی، به ترتیب ۷۴.۸درصد، ۴۵درصد و ۳۲.۲درصد از تمام خودروهای شخصی فروخته‌شده برقی بوده‌اند که این موضوع نشان می‌دهد شاید در کمتر از چند سال آینده، در این کشورها سبد خودروهایی که در هر سال به فروش می‌رسند، با خودروهای برقی پر شود.

از آن سو در آمریکا براساس برخی نظرسنجی‌ها، حدود ۷۸درصد متولدین «نسل هزاره» (موسوم به Millennials در ادبیات جمعیت‌شناختی)، یعنی کسانی که در فاصله سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۶ میلادی متولد شده‌اند، می‌خواهند خودرو برقی داشته باشند و در واقع، طرفدار گذار از خودروهای بنزینی کنونی به سمت خودروهای برقی هستند.

به گزارش سایپانیوز، تمایل به خرید خودروهای برقی به جای بنزینی بین شهروندان آمریکایی، اکنون حدود ۴۰درصد رسیده، این در حالی است که خودروسازان این کشور نیز در سال‌های اخیر، تغییر رویه داده و خود را برای افزایش تولید خودروهای برقی آماده می‌کنند. بر این اساس، جنرال‌موتورز تا سال ۲۰۲۵ قرار است ۳۰مدل جدید خودرو برقی به بازار معرفی کند و تا سال ۲۰۳۵ همه محصولات این شرکت در گروه خودروهای برقی طبقه‌بندی خواهد شد.

«برقی‌ ها» در ایران و رقابتی که شروع شده است

تلاش برای تولید خودروهای برقی و باز کردن جای این خودروها در سبد مصرفی خودرو در ایران هم چند سالی است آغاز شده اما موضوع برای کشوری مانند ایران تا حدی دشوارتر از کشورهای اروپایی و آمریکایی است و به‌همین‌دلیل، روند «جا افتادن» خودروهای برقی در ایران شاید طولانی تر باشد.این در حالی است که رقبای منطقه ای ایران، بازی را از مدتی پیش کلید زده‌اند. سال گذشته، نشریه بلومبرگ به نقل از وزیر انرژی عربستان‌سعودی، از برنامه این کشور برای تبدیل شدن به بزرگ‌ترین صادرکننده هیدروژن در جهان خبر داد.

بر اساس این گزارش، عربستان در راستای دستیابی به اهداف سند ۲۰۳۰ توسعه خود، توجه ویژه‌ای به انرژی‌های تجدیدپذیر دارد و قرار است با تشکیل یک زنجیره تولید جهانی، پای تولید هیدروژن را به صنعت خودرو هم باز کند.

بر این اساس، یک شراکت سه‌جانبه بین شرکت‌هایی از عربستان، آمریکا و ژاپن، برای گسترش استفاده از خودروهایی با سوخت هیدروژن در عربستان کلید خورده که سرمایه‌گذار اصلی آن نیز شرکت «تویوتا» است که طراحی و تولید خودرو هیدروژنی مورد اشاره را برعهده دارد. اما نمی‌توان تلاش‌ها در ایران را نادیده گرفت. در مهرماه سال گذشته، نخستین جلسه مشترک میان ایران‌خودرو و شرکت مپنا، به‌عنوان یک شرکت سازنده تجهیزات نیروگاهی و همچنین لوکوموتیو، برای امکان‌سنجی همکاری مشترک برای توسعه خودروهای برقی برگزار شد.

کیانوش پورمحب؛ معاون طراحی،‌ توسعه و تکوین محصول ایران‌خودرو در آن جلسه گفت: «تمام اجزای پلت‌فرم K۱۳۲  خودرو برقی که ساخته می‌شود، متعلق به ایران‌خودرو است و قابلیت بالایی برای برقی‌سازی دارد، بنابراین اگر خودرویی خوب و در سطح استانداردهای جهانی تولید کنیم،‌ می‌توان به بازارهای صادراتی هم اندیشید.»

 او اضافه کرد: «اگر همکاری‌های مشترک شکل بگیرد و جنبه اجرایی پیدا کند، می‌توان پیش‌بینی کرد طی ۱۸ ماه، خودرو برقی مبتنی‌بر پلت‌فرم K۱۳۲  قابل عرضه باشد.»

 چرا خودرو برقی نمی‌خواهیم؟

اما چرا ایران تمایل کمتری به تولید خودروهای برقی نشان می‌دهد؟ ماجرا از اینجا شروع می‌شود که ایران دارنده ذخایر بزرگ انرژی فسیلی است که در اختیار داشتن آن، انگیزه لازم برای کنار گذاشتن خودروهای بنزینی را کاهش می‌دهد.

یک بررسی در سال ۲۰۱۹ که توسط دانشگاه آکسفورد انجام شد، نشان می‌دهد ایران بعد از چین دومین دارنده بزرگ ناوگان خودروهای گازسوز در جهان است و به تنهایی حدود ۱۷.۲درصد خودروهای گازسوز در جهان را در اختیار دارد. با این همه، در چین حدود ۶میلیون خودرو گازسوز هستند که سهمی معادل ۳.۷درصد از کل خودروهای فعال در این کشور را تشکیل می‌دهند، در حالی که در ایران، حدود ۳۲درصد از تمام خودروهای فعال گازسوز هستند و ایران از این نظر در جهان جایگاه نخست را در اختیار دارد. 

رسول کاظم پور، فعال محیط زیست در مورد چرایی عدم تمایل شرکت‌های ایرانی به تولید خودروهای برقی به «دنیای‌ خودرو» گفت: «بسیاری از کشورهای تولیدکننده خودرو در جهان، تصمیم دارند تولید «موتورهای احتراقی» را تا سال ۲۰۴۰ ممنوع کنند و در این فهرست، نام کشورهایی همچون چین، بریتانیا، فرانسه، آلمان و برزیل به چشم می‌خورد که همگی در فهرست ۱۰ کشور نخست تولیدکننده خودرو در جهان قرار دارند. به عبارت دیگر، تولید خودروهای برقی در این کشورها، از حمایت یک سند قانونی فرادستی هم برخوردار است، سندی که نمونه آن دســــتکم فعلا در ایران وجود ندارد.» 

او ادامه داد: «اگر ازاین قبیل سندهای فرادستی در ایران ایجاد شوند، یک نقشه راه برای تولید خودروهای برقی شکل خواهد گرفت اما نکته اینجاست که خودمان باید به سمت تولید این خودروها برویم. درواقع، چندان جای تعجب نخواهد داشت که در چند سال آینده، برخی فناوری‌های مرتبط با تولید موتورهای احتراقی به ایران انتقال پیدا کند، چون این فناوری‌ها تا دو دهه آینده کنار گذاشته خواهند شد و مانند فناوری‌های دیگری که کهنه می‌شوند، شرکت های دارنده فناوری موتورهای احتراقی هم ممکن است برای فروش آنها به ایران اقدام کنند.»