صنعت خودروهای زراعی به‌رغم سابقه طولانی فعالیت در کشور، آن‌طور که مورد انتظار بوده، نتوانسته است بدون اتکا به مدل‌های خارجی تمام نیاز کشور را برطرف کند. گرچه بسیاری بر این باورند که در این صنعت به خودکفایی رسیده‌ایم و نیازی به تولیدات خارجی نداریم. اما وضعیت ناوگان ماشین‌آلات کشاورزی، شرایط را به‌گونه دیگری نشان می‌دهد. با این‌حال به‌تازگی وزیر صنعت، معدن و تجارت مدعی شده است که به نقطه‌ای از تولید این خودروها رسیده‌ایم که حتی مدل‌های خارجی هم توان رقابت با تولیدات داخلی را ندارند. این در حالی است که بارها انحصار در تولید این خودروها و نبود بازار رقابتی برای ماشین‌آلات کشاورزی مساله‌ساز شده و به فاکتور اصلی در ناتوانی تامین خودروهای زراعی تبدیل شده است.

رقابت محصولات خارجی با تراکتورهای داخلی

وزیر صنعت، معدن و تجارت در تازه‌ترین اظهارنظر خود درخصوص وضعیت تولید تراکتور در کشور اظهار کرده است که «در تولید تراکتور به جایی رسیده‌ایم که تراکتورهای وارداتی توان رقابت با تولیدات داخلی را ندارند.»

عباس علی‌آبادی افزود: «با استعدادی که در تراکتورسازی و توانمندی‌هایی که در کارگران و مدیرانش سراغ دارم، هیچ‌کس نمی‌تواند با آن‌ها رقابت کند و من به این موضوع واقف هستم و روی این اصل حساب باز کرده‌ام.»

وی با بیان این‌که تراکتورسازی وزنه ارزآوری برای کشور به شمار می‌رود و نیاز داخلی به این محصول استراتژیک را نیز تامین می‌کند، اظهار کرد: «تراکتورسازی مورد حمایت وزارت صمت در حوزه‌های تولید و صادرات و ارز بوده و خواهد بود.»

موانع نوسازی ناوگان خودروهای زراعی

به‌رغم آن‌که تولید داخل تراکتور در کشور با رشد تولید و حتی گوشه‌چشمی به صادرات همراه بوده است، اما همچنان ناوگان داخلی از نبود ماشین‌آلات رنج می‌برد. فارغ از آن‌که کیفیت محصولات تولید در بخش کشاورزی، توان رقابت با نمونه‌های خارجی را دارد یا نه، باید نگاهی هم به کمیت این خودروها داشت.

به گفته ابوذر جمشیدوند، مدیرکل دفتر ماشین‌آلات سنگین وزارت صنعت، معدن و تجارت بالغ بر ۹۵ درصد کل نیاز کشور به ماشین‌آلات، ادوات و تجهیزات مکانیزاسیون حوزه کشاورزی در داخل کشور تامین می‌شود. این در حالی است که در صورت صحت این سهم، تقریبا باید کشور از نیاز به ماشین‌آلات کشاورزی مبرا باشد و در بخش کشاورزی نیز با ناوگان نو و سرحال روبه‌رو باشیم. با این‌حال، موضوعاتی چون انحصار در تولید، رانت و دلالان، عرضه این خودروها در بازار را به سمتی برده است که مصرف‌کنندگان واقعی دسترسی سختی به خودروها با قیمت کارخانه دارند.

از سوی دیگر، قیمت‌ها در بازار به‌گونه‌ای تعریف می‌شود که این متقاضیان باید مدت‌ها در انتظار تسهیلات دولتی برای خرید بمانند. بنابراین این که یک تولیدکننده در کشور با توان تولید بیش از 90 درصد از تقاضا فعالیت کند، به‌تنهایی کافی نیست و باید متولیان این صنعت، فکری به حال نحوه توزیع و عرضه این خودروها نیز داشته باشند.

تولید داخل، در میدان بدون رقیب برنده است!

موانع موجود بر سر راه عرضه این خودروها باعث شده است تا مانند بسیاری از صنایع واردات به عنوان راهکاری پرطرفدار شناخته شود؛ آن‌هم در شرایطی که گفته می‌شود تولید داخل حتی با انحصار، امکان تامین سهم بالایی از تقاضای داخلی را دارد.

در همین خصوص، علی‌آبادی اظهار داشت: «وقتی تراکتورهای ایرانی بهترین کیفیت، قیمت مناسب، تحویل‌دهی، پشتیبانی و خدمات پس از فروش را دارد، چرا باید به فکر واردات باشیم؟»

وی تاکید کرد: «مخالف واردات تراکتور نیستیم، چراکه ما آن‌قدر در تولیدات تراکتور توانمند شده‌ایم و قدرت داریم و بهترین تراکتور دنیا را تولید می‌کنیم که از واردات نمی‌ترسیم و کسی توان رقابت در فضای تراکتورسازی ایران را ندارد.»

صحبت‌های وزیر صمت در حالی مطرح می‌شود که واردات تراکتور به کشور در سال‌های اخیر ممنوع است و خریداران این خودروها مجبور به انتخاب تنها مدل‌های داخلی هستند. بنابراین باید گفت که تنها تولیدکننده بزرگ تراکتور، در بازی بدون رقیب، برنده میدان است.

وزیر صمت همچنین عنوان کرده است که «در تفکر واردات حتما روزنه‌ای برای رانت وجود دارد که به‌شخصه آن را شناسایی خواهم کرد و جلوی آن را خواهم گرفت.»