ناوگان حمل‌ونقل مسافری تهران سال‌هاست که از مرز فرسودگی عبور کرده است و هر روز نیز بر تعداد مدل‌های فرسوده و از رده‌خارج آن اضافه می‌شود.
در دو سال اخیر، شهرداری تهران به عنوان متولی اصلی نوسازی اتوبوسرانی کلانشهر تهران، برنامه‌هایی را در این خصوص در نظر گرفته و وعده‌هایی را برای خرید اتوبوس‌های جدید و جایگزینی آن‌ها با مدل‌های فرسوده و در کنار آن توسعه اتوبوسرانی پایتخت داده است. با این‌حال، سرعت در نوسازی این خودروها به اندازه‌ای نیست که نیاز تهران با سرعت تامین شود.
در این مسیر دست‌اندازهای بسیاری وجود داشته و دارد که عمده مشکل آن، هزینه‌هایی است که گاهی در بودجه معرفی نمی‌شود و گاهی با بالا رفتن نرخ ارز، خارج از پیش‌بینی‌ها تمام می‌شود و متولیان این امر را با مشکلات بسیاری مواجه می‌سازد و درنهایت سرعت نوسازی ناوگان مسافری کشور چه در تهران و چه در سایر شهرها را کاهش می‌دهد.
وابستگی شدید صنعت خودروهای تجاری به ارز و زنجیره تامین جهانی
در سال‌های اخیر و به‌رغم آن‌که صنعت خودروهای تجاری کشور تجربه‌ای بیش‌از نیم‌قرن دارند و می‌توانستند یکی از بزرگ‌ترین و البته موفق‌ترین صنایع داخلی کشور باشند اما به دلیل مواجهه با مشکلات بسیاری و عدم توجه دولت‌ها به این صنعت، به‌شدت وابسته به کشورهای خارجی شدند؛ حتی در مقایسه با خودروهای سواری، این صنعت حجم داخلی‌سازی کمتری داشته است و برای تامین حتی کوچک‌ترین قطعات خود، وابسته به شرکای خارجی و زنجیره تامین جهانی است.
همین موضوع باعث شده است تا کمترین تغییراتی در نرخ ارز، روی وضعیت تامین قطعه و تولید این خودروها اثر بگذارد و حتی در برخی مقاطع زمانی، توقف تولید را در برخی بخش‌ها به همراه داشته باشد.
ازسوی‌دیگر، قرارداد تجاری‌سازان داخلی با شرکای خارجی خود چه در زمان پیش از تحریم و چه در این سال‌های تحریمی، به گونه‌ای نبوده است که وابستگی آن‌ها به تولیدکنندگان خارجی را کاهش دهد و به نظر می‌رسد عزم چندانی برای افزایش داخلی‌سازی در این بخش وجود ندارد.
برای خرید هر اتوبوس باید ۱۸میلیارد تومان هزینه شود
در روزهایی که کلانشهرهای کشور به‌ویژه پایتخت نیازمند برنامه‌ریزی درست و مستمر در مسیر کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و کاهش مصرف سوخت است، بیش‌از همیشه نیاز به خودروهای جدید به‌خصوص در ناوگان حمل‌ونقل عمومی احساس می‌شود.
از این رو، لازم است هرچه سریع‌تر نوسازی ناوگان باری و مسافری تسریع شود. با این‌حال، آن‌طور که گفته می‌شود قیمت نهایی اتوبوس‌ها روی تصمیم‌گیری برای توسعه و نوسازی ناوگان تاثیرگذار است.
در همین راستا، به تازگی عضو کمیسیون عمران در مجلس دوازدهم شورای اسلامی با اشاره به «دلاریزه شدن» اقتصاد کشور اعلام کرده است که قیمت یک دستگاه اتوبوس بین ۱۷ تا ۱۸میلیارد تومان است؛ قیمتی که برای نوسازی ناوگان مسافری تهران منطقی به نظر نمی‌رسد و می‌تواند هزینه‌های نوسازی اتوبوسرانی را به‌شدت افزایش دهد.
نیمی از اتوبوس‌های مورد نیاز در ۱۴۰۴ تامین می‌شود؟
اتوبوسرانی پایتخت که چند سالی از مرکز توجه دولت و شهرداری‌ها خارج شده بود، حالا دوباره از سال گذشته کم‌وبیش در مسیر نوسازی قرار گرفته است. با این‌حال، وقفه ایجادشده در خرید اتوبوس‌های جدید برای تهران باعث شده است این کلانشهر بیش از همیشه به اتوبوس نیاز پیدا کند تا هم بتواند مدل‌های فرسوده را از ناوگان خارج کند و هم به‌صورت هم‌زمان به توسعه این ناوگان دست یابد.
امروزه عنوان می‌شود که برای دستیابی به ناوگانی تازه‌نفس در تهران، باید بین ۹هزار تا ۱۱هزار اتوبوس وارد ناوگان عمومی شود.
با محاسبه نرخ ۱۷ تا ۱۸میلیارد تومانی این خودروها، برای خرید ۱۰هزار اتوبوس برای این کلانشهر حدود ۱۸۰همت بودجه لازم است؛ مشروط بر آن‌که نوسازی همین امروز انجام شود، نرخ ارز و قیمت نهایی اتوبوس‌ها در این مدت تغییر نکند و اتوبوس فرسوده دیگری هم به ناوگان از رده خارج تهران اضافه نشود. این در شرایطی است که مشابه این بودجه برای سایر کلانشهرهای کشور ازجمله مشهد، اصفهان و تبریز نیز مورد نیاز است.
بودجه سال ۱۴۰۴ شهرداری تهران با رقمی بالغ بر ۲۳۷هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده که قرار است ۴۹ درصد از آن به حمل‌ونقل عمومی اختصاص یابد. یعنی حدود ۱۱۵هزار میلیارد تومان باید به حمل‌ونقل عمومی تخصیص یابد که با توجه به نیاز ۱۸۰ همتی برای نوسازی اتوبوس، شهرداری حداکثر می‌تواند نیمی از اتوبوس‌های مورد نیاز تهران را تامین کند.
