شرکت‌های ماموت‌دیزل، تیتان دیزل، پیلسان، مایان و ویرا دیزل به‌عنوان بازوهای کار و تجاری گروه ماموت، در مسیر پاسخگویی به نیازهای بازار داخلی و گاهی منطقه‌ای، تلاش کرده‌اند سهمی موثر در ارتقای سطح فنی و تنوع محصولات تجاری ایفا کنند. اما آیا این تلاش‌ها به‌طور کامل به بار نشسته است؟ با نگاهی دقیق‌تر به عملکرد «ماموت و زیرمجموعه‌هایش»، می‌توان ترکیبی از «دستاوردها و کاستی‌ها» را مشاهده کرد. اگرچه این گروه صنعتی از نظر زیرساخت و ظرفیت تولید یکی از کامل‌ترین زنجیره‌های خودروهای تجاری کشور را در اختیار دارد، اما در برخی حوزه‌ها با چالش‌هایی مواجه است که مانع از تثبیت جایگاه بی‌رقیب آن در بازار شده است.
«ماموت دیزل»؛ پیشگام دیروز، در جست‌وجوی جایگاه بازار!
در میان زیرمجموعه‌های گروه ماموت، شرکت ماموت دیزل را می‌توان مشهورترین و قدیمی‌ترین نام دانست. این شرکت از ابتدای حضور خود در بازار، تمرکز اصلی را بر واردات و سپس مونتاژ کامیون‌های سنگین «اسکانیا» قرار داد. همکاری با برند مطرح سوئدی به ماموت دیزل اعتبار فنی قابل توجهی بخشید و سبب شد در سال‌هایی، کامیون‌های اسکانیا به‌عنوان باکیفیت‌ترین و محبوب‌ترین گزینه در ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای ایران شناخته شوند.
مدل‌هایی مانند G410 و R500 با استانداردهای بالای یورو 5، زمانی از پرفروش‌ترین گزینه‌ها بودند. اما با تشدید تحریم‌ها در اواخر دهه 90 خورشیدی و قطع همکاری اسکانیا، تولید این کامیون‌ها متوقف شد و ماموت دیزل به‌استفاده از قطعات موجود و مونتاژ محدود روی آورد.
از سال 1401، این شرکت با همکاری تیتان دیزل، زیرمجموعه خود به‌واردات نسل جدید کامیون‌های اسکانیا از جمله سری S500 اقدام کرد. این کشنده‌ها با وجود قیمت قابل توجه، همچنان به‌دلیل کیفیت فنی مورد توجه‌اند؛ اما هزینه بالا در مقایسه با رقبای چینی، بازار آن‌ها را محدود کرده است.
خدمات پس از فروش، اگرچه در شهرهای بزرگ قابل قبول است، در سایر مناطق با مشکلاتی نظیر تاخیر در تامین قطعات مواجه است؛ چالشی که گاه اعتماد مشتریان را تحت‌تاثیر قرار داده است. ماموت دیزل با زیرساخت قوی، پتانسیل بازگشت به‌روزهای اوج را دارد؛ اما «وابستگی به واردات و ناتوانی در از سرگیری تولید داخلی»، این شرکت را در برابر رقبا آسیب‌پذیر کرده است. اصلاح راهبردها و تقویت خدمات می‌تواند شرایط را به‌روزهای اوج بازگرداند.
«پیلسان»؛ از تریلر تا کشنده، در تنگنای رقابت
شرکت پیلسان، زیرمجموعه گروه صنعتی ماموت از اواسط دهه 90 خورشیدی با تولید تریلرهای کفی، یخچالی و کمپرسی وارد عرصه خودروهای تجاری شد و با تولیدات با کیفیت توانست جایگاه قابل قبولی برای خود دست و پا کند. از سال 1398، این شرکت کشنده و کامیون سیتراک چین را تحت‌لیسانس MAN آلمان به‌خط تولید افزود و در سال 1402 کامیون کمپرسی 41 تنی را معرفی کرد. این محصولات در بازار به‌شاسی محکم و تعلیق خوب مشهور هستند و درمورد آن‌ها قضاوت خوبی می‌شود.
با این حال، قیمت‌گذاری بالای محصولات پیلسان در سال 1403 سبب شد محصولات سیتراک، در مقایسه با گزینه‌های چینی ارزان‌تر، آن‌طور که باید موفق نباشند و مشتریان به‌سمت رقبا بروند. البته به این مورد باید مشکلات دیگری از جمله کمبود قطعات یدکی در مناطق غیرشهری و تاخیرهای گاه‌به‌گاه در تحویل را نیز اضافه کرد.
«مایان»؛ جانشین لایقی برای اسکانیا؟!!
گروه صنعتی مایان با تولید کشنده‌ها و کامیونت‌های دیما از برند جک چین، تلاش کرده است با سایر برندها رقابت کند. یکی از محصولات پرفروش این شرکت، کشنده دیما است. کشنده دیما با ظرفیت حمل 44 تن و موتور کامینز 490 اسب‌بخاری خود، یکی از گزینه‌های شناخته‌شده چینی برای حمل‌ونقل سنگین به‌شمار می‌رود. این کشنده با طراحی جذاب‌تر نسبت به‌رقبای هموطن و شرایط فروش مناسب سبب شده است رانندگان زیادی به‌خرید آن ترغیب شوند.
از طرفی کمبود امکانات ایمنی نسبت به‌رقبا، نبود خدمات گسترده، گرانی لوازم مصرفی و گزارش ایرادات کیفی از جمله خرابی دیفرانسیل و افزایش دمای پیشرانه در شرایط نفسگیر جاده‌ای اولویت خرید این خودرو نسبت به‌سایر رقبا از جمله فوتون را کاهش می‌دهد.
علاوه‌بر کشنده، کامیونت‌های دیما در مدل‌های 6 تن و 9 تن نیز با موتورهای کامینز تولید می‌شوند که در بخش حمل‌ونقل شهری و برون‌شهری کاربرد دارند. در نگاه کلی وضعیت کامیونت‌های دیما نسبت به‌کشنده آن بهتر است؛ اما باز هم بحث خدمات چالش‌برانگیز است.
مایان و محصولات دیما با این‌که درمقایسه با سایر برندهای ماموت اوضاع فروش بهتری داشتند، اما باید توجه داشت این محصولات اساسا فاصله معناداری با اسکانیا دارند؛ در روزگار تحریم شاهدیم هر یک از دیزل‌سازان برای جایگزینی محصولات اروپایی خود تلاش کردند محصول ارزنده و قابل قبولی را از چین به‌بازارعرضه کنند؛ اما به‌نظر می‌رسد تا امروز گروه ماموت در این امر چندان موفق نبوده است.
«ویرا دیزل»؛ بازیگر جوان و تازه‌نفس در دنیای کامیون‌های چینی
شرکت ویرا دیزل، جدیدترین بازوی گروه ماموت در بازار خودروهای تجاری است که در سال‌های اخیر با هدف رقابت با سایر خودروسازان کار و تجاری پا به‌میدان گذاشته است. این شرکت با همکاری برند شاکمان چین اقدام به‌عرضه کامیونت، کشنده و کمپرسی‌های سنگین کرده و سعی در حضور فعال در بازار دارد.
نکته مثبت درباره ویرا دیزل، تمرکز بر ایجاد هویت و برند جذاب با طراحی اختصاصی است؛ اتفاقی که برای رقابت با برندهای سابقه‌دار چینی در بازار ایران ضروری به‌نظر می‌رسد. اما چالش‌هایی نیز مثل ضعف در گستردگی شبکه خدمات پس از فروش، کمبود قطعات‌یدکی اصلی، نبود سابقه در بازار و عدم اعتماد کامل مصرف‌کننده به‌برند جدید همچنان پابرجا هستند. ویرا دیزل و شاکمان باید مسیر سختی را برای اعتمادسازی در بازار ایران طی کند؛ مسیری که رقبایی مثل فاو و فوتون سال‌ها زودتر آغاز کرده‌اند.
«ماموت»؛ گروهی با زیرساخت قوی اما نیازمند اصلاح راهبردها
درمجموع، گروه صنعتی ماموت از نظر زیرساخت، تخصص، تنوع فعالیت و پتانسیل رشد، یکی از پیشرفته‌ترین بازیگران صنعت خودروهای تجاری در ایران به‌شمار می‌رود. داشتن بازوهای متفاوت با ماموریت‌های جداگانه، به این گروه امکان داده است بخش‌های مختلف بازار را هدف قرار دهد. اما مشکل اصلی ماموت، نبود انسجام راهبردی در بازارسازی و توسعه برندهای زیرمجموعه است. به‌عبارت دیگر، مشتریان هنوز تصویر یکپارچه‌ای از گروه ماموت به‌عنوان یک هلدینگ قابل اتکا در ذهن ندارند.
فقدان شبکه سراسری خدمات، ضعف در اطلاع‌رسانی عمومی و همچنین نبود انعطاف در قیمت‌گذاری در برخی محصولات سبب شده است سهم بازار این گروه، پایین‌تر از ظرفیت واقعی آن باشد. درعین حال، وابستگی تاریخی ماموت‌دیزل به برند اسکانیا و ناتوانی در توسعه برند موازی داخلی در کنار آن، به‌نوعی وابستگی ساختاری به‌برند خارجی ایجاد کرده که در شرایط تحریمی، آسیب‌پذیر است.
اگر گروه ماموت بتواند با هماهنگی بین زیرمجموعه‌ها، بازنگری در ساختار خدمات پس از فروش، سرمایه‌گذاری بیشتر در برند ویرا دیزل و اصلاح سبد محصولات دیما، راهبردی بلندمدت و هدفمند را پیاده‌سازی کند، می‌تواند وضعیت بهتری در مقایسه با امروز داشته باشد.
