وضعیت بازار لوازم‌یدکی خودرو به‌گونه‌ای شده که یافتن قطعات «سره از ناسره» برای اهل فن بیشتر از گذشته سخت شده است. عمده‌نیاز مالکان خودروها به قطعات، از بازار آزاد به‌جای شبکه خدمات پس از فروش خودروسازان تامین می‌شود. البته این مساله برای گروه صنعتی ایران خودرو و گروه خودروسازی سایپا در قیاس با سایر تولیدکنندگان کم‌رنگ‌تر است. کارشناسان معتقدند باتوجه به این‌که قانون بازدارنده‌ای برای ممانعت از تقلب و جعل قطعات خودرو در بازار لوازم‌یدکی خودرو وجود ندارد، اکثر قطعاتی که در این بازار به‌دست مشتریان می‌رسد فاقد استاندارد و کیفیت لازم هستند.
چندی پیش «مهدی گل پیکر» «بازرس ویژه جعل و تقلب لوازم‌یدکی خودرو» به نگارنده توضیح داده بود؛ «در بازار لوازم یدکی خودرو تهران که چندین هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد، هیچ گونه نظارتی نسبت به کنترل، جعل قطعات یا عرضه محصول بی‌کیفیت وجود ندارد.» این مساله در کنار رشد نرخ ارز و تورم در کشور سبب می‌شود مالکان خودروها بیشتر از گذشته نسبت به‌خرید قطعات ارزان که اغلب کم‌کیفیت هستند و لوازم‌یدکی خودرو دست‌دوم سوق یابند.
بازار لوازم‌یدکی خودرو چشم‌انتظار نرخ ارز
«رضا برنابادی» کارشناس صنعت خودرو با اشاره به بازگشت مسافران از تعطیلات نوروزی و آغاز فعالیت‌های تجاری به خبرنگار «دنیای‌خودرو» گفت: «برخی فروشندگان لوازم‌یدکی خودرو از عرضه برخی محصولات خود، خودداری می‌کنند. چراکه هنوز نرخ ارز وضعیت مشخصی نداشته و نیاز بازار در شرایط فعلی مشخص نیست. با رشد نرخ ارز، لوازم‌یدکی خودروهای وارداتی یا تولید داخل مسیر صعودی قیمت را دنبال خواهند کرد.»
برنابادی با بیان این‌که در بازار لوازم‌یدکی خودرو شاهد کمبود قطعات برخی مدل‌ها هستیم، توضیح داد: «مضاف بر سایه گرانی در بازار لوازم‌یدکی خودرو، کمبود قطعات برای برخی از خودروها وجود دارد. معتقدم این وضعیت بیشتر نوعی کنترل بازار است؛ به‌بیانی بهتر احتمالا برخی افراد با نفوذ در بازار لوازم‌یدکی خودرو کشور با خط‌ونشان‌هایی که می‌کشند، می‌خواهند بازار را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که بتوانند کالاهای خود را با قیمت‌های بهتر و بالاتر عرضه کنند. این مدیریت نیز شاید توسط مافیایی در بازار لوازم‌یدکی خودرو صورت می‌گیرد که خود را برای رشد زودهنگام قیمت‌ها آماده می‌کند.»
این کارشناس صنعت‌خودرو با اشاره به رشد قیمت قطعات خودرو در روزهای پایانی سال پیش، بیان کرد: «در روزهای پایانی سال گذشته، قیمت لوازم یدکی خودرو ظرف مدت ۲۰ روز حدود ۴۰ درصد رشد را تجربه کرد. این درحالی است که چنین رشد قیمتی باید ظرف مدت ۶ ماه در بازار لوازم‌یدکی خودرو ایجاد شود. با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی فعلی کشور احتمالا باید منتظر رشد بیشتر لوازم‌یدکی خودرو در بازار باشیم.»
قطعات و لوازم‌یدکی استوک پرطرفدار شد
برنابادی در خصوص چالش تامین قطعات مالکان خودروهای کره‌جنوبی، ژاپنی و اروپایی به «دنیای‌خودرو» گفت: «تهیه لوازم‌یدکی این خودروها به‌حدی دشوار شده است که اغلب مالکان برای خرید قطعات به بازار لوازم‌یدکی استوک (دست‌دوم) روی آورده‌اند. دلیل این موضوع افزایش چشمگیر قیمت‌هاست. به‌ویژه در بحث تعمیر موتور و گیربکس اتوماتیک، هزینه‌های قطعات نو بسیار سنگین شده است.»
این فعال صنعت‌خودرو با بیان این‌که قدرت خرید اغلب مالکان این محصولات کاهش یافته، زیرا زمانی خودروهایشان جزو محصولات اقتصادی بودند، اظهار داشت: «اگر خودروهای خارجی(غیرچینی) به‌تعمیر موتور و گیربکس اتوماتیک نیاز پیدا کنند، مالکان مجبور به‌خرید نیم موتور استوک، موتور کامل استوک و گیریکس اتوماتیک استوک هستند. این موضوع بازار لوازم‌یدکی و اجزای مذکور استوک را داغ کرده است. خرید قطعات مذکور در نسخه نو بسیار دشوار است. به‌عنوان مثال در روزهای پایانی سال گذشته موتور یک خودرو ژاپنی به بهای ۱۷۰ میلیون‌تومان رسیده بود. این درحالی است که قیمت این محصول در ماه‌های دیگر سال ۱۴۰۳ حدود ۸۵ میلیون‌تومان بود. نهایتا موتوری که برای این خودرو در سال جاری تامین شد، به ۲۵۰ میلیون‌تومان رسید. این به‌معنای رشد دو برابری هزینه‌ها در مدت بسیار کوتاه است.»
این کارشناس صنعت‌خودرو با اشاره به وضعیت نابسمان تامین قطعات موتوری، مصرفی و بدنه خودروهای چینی، توضیح داد: «دراین‌جا باید به مالکان برخی خودروهای چینی هشدار داد که تامین قطعات موتوری و بدنه آن برندها به‌شدت نامطلوب است. تامین قطعات بدنه برای این خودروها نه تنها دشوار بلکه به‌علت گرانی لوازم‌یدکی نو قابل دسترس نیست. برخی بازرگانان قطعات خودروهای چینی که در بازار خاورمیانه یافت می‌شود را در نسخه استوک به‌کشور وارد کردند؛ این قطعات عمدتا مربوط به موتور و گیربکس و نیز قطعات بدنه هستند.»
چالش تامین قطعات خودروهای چینی
برنابادی تصریح کرد: «درحال حاضر قیمت یک گیربکس اتوماتیک نو چینی با بهای یک موتور کامل خودروهای ژاپنی و کره‌ای برابری می‌کند. در فرآیند تعمیرات چالش این نیست که گیربکس خودروهای چینی کیفیت قابل قبولی ندارد، بلکه این گیربکس‌ها بسیار پراستهلاک و ضعیف طراحی شده‌اند. در برخی موارد، با قیمت یک گیربکس چینی، می‌توانید سه گیربکس اتوماتیک خودروهای کره‌ای را خریداری کنید. ضمانت قطعات چینی حتی در محصولات نو بسیار محدود و در حد روشن کردن و تست اولیه محسوب می‌شود.»
وی افزود: «این موضوع برای خودروهای ژاپنی و کره‌ای متفاوت است. در روزهای پایانی سال گذشته موتورهایی را تامین کردیم که یک سال ضمانت داشتند. این مساله نشان‌دهنده اعتماد به‌کیفیت بالای محصولات ژاپنی و کره‌ای است. »
برنابادی در پاسخ به سوال خبرنگار «دنیای خودرو» مبنی براین‌که وضعیت لوازم‌یدکی مدل‌های ژاپنی و کره‌ای خودرو که در طرح جدیدواردات راهی بازار کشور می‌شوند، چگونه است؟ بیان کرد: «اگر خودروهای وارداتی از برندهای هوندا، تویوتا، هیوندای و غیره از مدل‌های مشابهی باشد که تولیدکنندگان اصلی این محصولات در بازار خاورمیانه عرضه کردند، در تامین و تهیه قطعات مشکلی ایجاد نخواهد شد. اما در صورتی که این محصولات تنها مختص بازار چین طراحی و تولید شده باشد، در فرآیند تامین قطعات و تهیه لوازم‌یدکی آن‌ها در بازار یا حتی نمایندگی‌ها چالش ایجاد می‌شود. وضعیت برخی خودروهای وارداتی مشابه معضلات فعلی خودروهای چینی است.»
این فعال بازار خودرو ضمن اشاره به‌وضعیت تولید خودروهای چینی در کشور چین و تلاش برای رعایت برخی استانداردها گفت: «برخی برندهای معتبر چینی مانند جیلی، بی‌وای‌دی و FAW که با برندهای بزرگ خودروسازی در تعامل هستند، نسبت به‌برخی برندهای دیگر وضعیت کیفی بهتری دارند. به‌علت طیف بالای تنوع قطعات این مساله را می‌توان رعایت صددرصدی کیفیت و استاندارد تلقی کرد. البته خودروهایی که بازارهای اروپا و خاورمیانه صادر می‌کنند، در قیاس با محصولات مصرف داخلی‌شان کیفیت بهتر و بیشتری دارد. اما در کیفیت قطعات نمی‌توان هنوز به آن‌ها اعتماد کامل داشت؛ زیرا به‌دلیل تنوع تامین‌کننده برای خودروسازان چینی، کیفیت لوازم‌یدکی به‌شدت نوسان دارد.»
لازم به‌ذکر است خودروسازان و قطعه‌سازان چینی از نظر رعایت استاندارد و کیفیت هنوز در مقام قیاس و رقابت با سازندگان کره‌ای، ژاپنی و اروپایی نیستند. قیمت تنها برگ برنده سازندگان خودرو و قطعات چین در بازارهای جهانی است؛ البته که این تولیدکنندگان در فناوری‌هایی مانند تکنولوژی خودروهای برقی سرآمد هستند؛ اما هنوز در استاندارد و رعایت کیفیت یا اهمیت اجرای این مهم در محصولاتشان بسیار ضعیف هستند.
این کارشناس صنعت خودرو در پاسخ به‌سوال دیگر خبرنگار «دنیای خودرو» مبنی بر ارزیابی کیفیت قطعات و لوازم‌یدکی تولید داخل پاسخ داد: «متاسفانه هر روز شاهد افت کیفیت برخی قطعات تولید داخل هستیم؛ برخی از برندهایی که روزگاری اطمینان کامل به‌کیفیت محصولاتشان داشتیم، اکنون کیفیت تولیداتشان به‌شدت افت کرده است.دلایل اصلی این امر، عدم نظارت بر کیفیت تولید و فقدان رقابت واقعی در بازار است. اگر رقابت قیمتی وجود داشت، شاید کیفیت تولیدات داخلی بهتر می‌شد. اما اکنون هیچ کنترلی بر تولید و کیفیت محصولات وجود ندارد. این وضعیت در سیستم‌های تعلیق، گیربکس و حتی قطعات موتوری داخلی به‌وضوح قابل مشاهده است که باعث ضعف شدید در بخش تولید داخلی شده است.»
