واردات خودروهای دست‌دوم طی یک‌سال اخیر و همزمان با هر دوره‌ای که نرخ ارز رشد و به تبع آن قیمت خودروها در بازار جهش پیدا می‌کند، مطرح می‌شود. وزارت صمت تاکنون در چند مقطع و برای کنترل بازار بحث واردات دست‌دوم‌ها را پیش کشیده است اما بسیاری معتقدند این طرح اجرایی نخواهد شد.
هرچند مجلس واردات این نوع خودروها را تبدیل به قانون کرده اما به‌نظر نمی‌رسد، روند تصمیم‌گیری در حوزه دولتی‌ها به‌گونه‌ای باشد که شاهد عمیاتی شدن آن باشیم.
با این حال در صورت عملی شدن واردات خودروهای کارکرده به‌دلیل شرایط فعلی اقتصادی و نیاز بازار به نظر نمی‌رسد این خودروها تاثیر چشمگیری بر بازار بگذارند. چراکه بازار خودرو ایران درحال‌حاضر در بخش خودروهای ارزان و اقتصادی دچار چالش است و به نظر نمی‌رسد که دست‌دوم‌ها در بازه قیمتی زیر یک‌میلیاردتومان به دست مشتریان برسد.
در بخش پایانی گفت‌وگو با بابک صدرایی، کارشناس و فعال حوزه خودرو به بررسی این روند پرداختیم.
بحث واردات خودروهای دست‌دوم بسیار مطرح است. فعلا به هر دلیلی ازجمله بحث مافیا و ... جلوی این کار گرفته شده است. در هر صورت آیا دست‌دوم‌ها واقعا می‌تواند به بازار ایران کمک کند یا خیر؟
هر زمان دولت احساس می‌کند که با اخبار و سیگنال‌هایی می‌تواند بازار را تحت‌تاثیر قرار دهد، بحث واردات خودروهای دست‌دوم را مطرح می‌کند. یعنی هر زمان جو بازار به سمت افزایشی شدن حرکت می‌کند، دولت با مطرح کردن واردات دست‌دوم ها سعی می‌کند جلوی افزایش قیمتها را بگیرد. اما اینکه چه تعداد خودرو دست‌دوم، با چه قیمتی و با چه مکانیزمی عرضه شود بسیار اهمیت دارد.
ما صرفا میگوییم وارد کنیم اما اینکه چگونه و با چه قیمتی وارد کنیم را در نظر نمیگیریم. یعنی باید با توجه به نیاز بازار اقدام به واردات خودروهای دست‌دوم کنیم. امروز حجم خلأ در بازار خودرو ایران مربوط به خودروهای کمتر از یک‌میلیارد تومان است.
در بخش خودروهای بالاتر از یک‌میلیارد تومان ما تنوع خوبی به جهت وجود محصولات مونتاژی داریم و خلأ را پر کرده‌اند. همچنین واردات ۸هزار دستگاهی در سال هم بخش کوچکی از نیاز را پوشش می‌دهد. بنابراین باید فکری به حال بازار خودروهای کمتر از یک‌میلیارد تومان کرد.
به نظر شما واردات خودروهای دست‌دوم می‌تواند این خلأ را پوشش دهد؟
مساله اینجاست خودروهای دست‌دوم در کشور ما امکان ندارد با قیمت کمتر از یک یا ۱.۵میلیارد تومان به‌دست مشتری برسد. از محالات است این اتفاق رخ دهد. دولتمردان باید پاسخ دهند چقدر ارز برای واردات این خودروها درنظر گرفته‌اند. چقدر روند واردات می‌تواند تاثیرگذار باشد؟ یعنی برای بازاری که ۲۰۰ تا ۳۰۰هزار خودرو کمبود دارد، آیا امکان واردات ۲۰۰هزار دستگاه خودرو دست‌دوم وجود دارد؟ به نظرم بحث واردات خودروهای دست‌دوم بیشتر در حد یک حرف و ایده برای گفتار درمانی بازار خودرو است.
اگر واقعا واردات خودروهای دست‌دوم، آزاد شود چه خودروهایی و در چه تعدادی وارد خواهد شد؟
بعید می‌دانم این اتفاق رخ بدهد اما در هر صورت اگر واردات انجام شود، یک تعداد محدود خودرو به بازار عرضه خواهد شد. باتوجه به کمبود خودروهای خارجی در بازار به‌خصوص خودروهای سطح بالاتر (چراکه خودروهایی که در حال حاضر وارد می شود، خودروهایی با موتور ضعیف و آپشن‌های اندک است) دور از انتظار نیست که برخی خودروهای موتور قوی‌تر و آپشن بالاتر وارد کشور می‌شود که در بازار ارزش افزوده پیدا می‌کنند و با قیمت‌های جذاب به‌دست مصرف‌کننده می‌رسند.
به‌عنوان مثال کرولای چینی وارداتی که قیمتی معادل ۲میلیارد و ۱۰۰میلیون تومان دارد در بازار با قیمت ۴میلیارد تومان معامله می‌شود. چراکه در بازار عرضه محدودی دارد.
به نظر من همین اتفاق برای خودروهای دست‌دوم هم خواهد افتاد. یعنی این خودروها با توجه به آن که با خلأ در بازار مواجه هستند و یک درجه لوکس‌تر هستند و با موتور و آپشن‌های قوی‌تری به بازار عرضه می شوند، قیمت‌های بالاتر و غیرمنطقی خواهند داشت و نمی‌توانند عاملی برای کنترل بازار باشند. حتی اگر به‌طور محدود وارد شود، می‌تواند عامل تهدیدکننده بازار برای گرفتن آرایش به سمت شیب افزایشی باشد.
بنابراین یا عملیاتی نمی‌شود یا به طور محدود و غیرتاثیرگذار خواهد بود؟
دقیقا همین‌طور است. نمی‌توان انتظار داشت هم بتوان ۲۰۷ را با قیمت ۹۰۰میلیون تومان خریداری کرد و هم بتوان یک یاریس مدل ۲۰۲۰ از امارات با قیمت ۹۰۰میلیون تومان وارد کرد.
با تقاضا بالایی در کشوری با مشکل ارز روبه‌رو می شویم که همه قصد دارند خودرو دست‌دوم از کشورهای اطراف وارد کنند. باید به این مساله توجه کرد که چه اندازه خودرو دست‌دوم در کشورهای اطراف وجود دارد و چه اندازه این خودروها با قواعد ما سازگار هستند. بحث‌های زیادی وجود دارد که این گزینه را غیرمنطقی و غیراجرایی می‌کند.
یکی از دلایلی که گفته می‌شود این طرح عملیاتی نمی‌شود، مخالفت شدید خودروسازان مونتاژی است. آیا واردات خودروهای دست‌دوم بازار مونتاژی‌ها را به هم می‌ریزد؟
این طرح بالاخره روی خودروهای مونتاژی تاثیرگذار خواهد بود. اگر آنچه گفته می‌شود و بخش انبوهی از این خودروها وارد شود تاثیر خواهد گذاشت. باید دید چه خودروهایی وارد کشور می‌شوند؛ باید صحت این خودروها سنجیده شود، خودروهایی نباشند که قطعات و لوازم یدکی بسیاری احتیاج داشته باشند، باندهای مافیایی که خودروهای ناسالم را از کشورهای اطراف جمع آوری می‌کنند، وارد این طرح نشوند.
با چه اساسی قرار است استاندارد این خودروها سنجیده شود. نمی‌توان هر خودرویی را از هر جایی وارد کشور کرد. باید استاندارد آنها سنجیده شود و دید چگونه با شرایط ما تطبیق پیدا می‌کنند.
باید مشخص شود چگونه برای این خودروها سرویس و خدمات یدکی ارائه می‌شود. اینها مواردی هستند که برای واردات خودروهای دست‌دوم باید عمیقا مورد بررسی قرار بگیرد؛ نه به‌عنوان یک جریان.
کشورهایی که خودروهای دست‌دوم دارند، تحریم نیستند؛ یعنی مثلا ممکن است خودرو تویوتا از نمایندگی در یک کشور عربی به یک کشور عربی دیگر وارد شود که به سیستم جهانی تویوتا وصل است و شجره نامه و مشکلات خودرو را در دسترس داشته باشد. اما در کشور ما این مشکلات کمی سخت‌تر است. صرفا این نیست که خودروسازان داخلی مخالف واردات باشند، مساله آن است که این پروژه در شرایط فعلی کشور و متناسب با شرایط ارزی و توان داخلی، به نظر غیرعملی است.
پیش‌بینی شما از تولید مدل‌های مونتاژی و داخلی در ماه‌های آینده و باتوجه به شرایط فعلی چیست؟
همه‌چیز بستگی به اتفاقات سیاسی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی متناسب با شرایط سیاسی دارد. اینکه کشور چقدر ارز خواهد داشت، چقدر می‌تواند ارز تخصیص دهد و اینکه چه اندازه تامین ارز آسان خواهد بود، تاثیرگذار خواهد بود.
اگر ما با بحران ارزی روبه‌رو شویم و تحریم‌ها افزایش یابد، به طور قطع تولید کاهش خواهد یافت. اما اگر بتوانیم مانند سال‌های قبل دست‌به‌عصا حرکت کنیم، تولید می‌تواند کمی رشد پیدا کند. البته محصولات پرتیراژی مانند پژوپارس را هم داریم که در حال خارج شدن از خط تولید هستند.
اگر شرکت‌ها بتوانند همین خودروها را تولید و محصولات جدیدی را هم به آن اضافه کنند، مشکل خاصی هم به لحاظ اقتصادی و سیاسی در کشور ایجاد نشود، توان آن را داریم که با یک جهش کوچکی در تولید روبه‌رو شویم. همه این موارد با اما و اگر همراه است. در خوشبینانه‌ترین حالت این است که با یک تلورانس ۵ تا ۱۰درصدی همین تولید را حفظ کنیم.
خودروسازان مونتاژی سال گذشته رشد زیادی را تجربه کردند و خود خودروسازان پیش‌بینی کرده‌اند که امسال این روند افزایشی بیشتر هم شود. این روند افزایشی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این موضوع به اقبال مردم برمی‌گردد یا تحمیل است؟
این اتفاق نمی‌افتد. چون خودروسازان داخلی و مدل‌های ایرانی تنوع ندارند و قدرت عرضه محصول مناسبی ندارند، قشری از بازار با توجه به این که مجبور است از بازار داخلی خودرو ایرانی خریداری کند، می‌بیند با قیمت این خودرو مانند دنا در بازار آزاد می‌تواند یک خودرو چینی باکیفیت‌تر از بخش خصوصی خریداری کند.
بخش دیگری از جامعه هم که قصد خرید خودروهای خارجی دارند و به‌دنبال خرید مدل‌های مدرن‌تر خارجی هستند، به دلیل آنکه این خودرو در بازار پیدا نمی‌شوند یا قیمت‌های خیلی بالایی دارند، یکی از خودروهای مونتاژی نزدیک به مدل‌های وارداتی را خریداری می‌کنند.
یعنی از هر دو سمت متقاضیان خودروهای مونتاژی و وارداتی، برخی مشتریان به سمت خودروهای مونتاژی سرازیر می‌شوند. این خودروها در بازار جا افتاده‌اند و اعتماد به آنها بیشتر شده و بیشتر مصرف می‌شوند. این موضوع هم باز بستگی به شرایط ارزی، اقتصادی و سیاسی کشور در سال جاری دارد.
اگر تورم داشته باشیم و خودرو گران شود، قطعا روی بخشی از بازار خودروهای مونتاژی هم تاثیر خواهد گذاشت. اما اگر شرایط مانند سال گذشته باشد و اتفاق خاصی نیفتد، جامعه گام‌به‌گام به سمت این خودروها حرکت می‌کند و گزینه مطلوب‌تری نسبت‌به خودروهای داخلی بی‌کیفیت و بخشی از خودروهای خارجی هستند.
بعضی متقاضیان خودرو هم تصور می‌کنند که ارزش خرید یک مدل ژاپنی ۱۵ساله بیشتر از مدل‌های چینی است که برخی از آنها هم به نتیجه می‌رسند که یک خودرو صفر چینی با گارانتی ارزش بیشتری نیست به مدل‌های قدیمی و کارکرده وارداتی دارد.
هر لحظه بخش بیشتری از این خریداران خودروهای خارجی که با قیمت‌های بیشتر و غیرمنطقی مواجه می‌شوند به سمت خودروهای مونتاژی می‌روند و آنها را با ارزش‌تر می‌دانند.
