گرچه بازار داخلی ماشین‌آلات کشاورزی و معدنی در سال‌های اخیر با کمبود خودرو همراه بوده، اما براساس آمارهایی که در سال جاری بارها و بارها اعلام شده است، به نظر نمی‌رسد که این کمبود خودرو به دلیل کم‌کاری و افت تولید در میان خودروسازان و تولیدکنندگان داخلی باشد؛ بلکه عامل اصلی آن دلال‌بازی و توزیع نامناسب و وجود رانت در خرید و فروش خودروهاست؛ موضوعی که باعث شده متقاضیان واقعی این خودروها مسیر دشواری را برای خرید از کارخانه طی کنند و هزینه مدل‌های موجود نیز در بازار داخلی را افزایش داده و کار را برای خریداران سخت کرده، این در حالی است که معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت خبر از رشد ۱۰۰ درصدی این ماشین‌آلات در سال گذشته نسبت‌به سال ۱۴۰۰ داده است. با این‌حال، اما افزایش تولید وضعیت ناوگان داخلی این خودروها را بهبود نداده، بلکه صادرات را به‌عنوان نورچشمی دولت و تولیدکنندگان، افزایش داده است و باز هم متقاضیان واقعی از این وضعیت بی‌بهره مانده‌اند. اگر سهم بخشی از این تولید به بازار داخلی آمده، به‌طور قطع با حضور دلالان و واسطه‌گران، تاثیر چندانی بر نوسازی ناوگان نداشته است.
عدم‌توسعه ناوگان زراعی به‌رغم رشد ۲ برابری تولید
معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: «تولید ماشین‌آلات معدنی و راهسازی در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰۰ درصد رشد یافت.»
سیدمحمد موسوی در همین راستا افزود: «در مدت یادشده، در حوزه تراکتور ۳۷ درصد رشد تولید ثبت شده است. پیش از این نیز اعلام شده بود که تولید تراکتور به حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار عدد در سال رسیده و قرار است این رقم تا ۵۰هزار دستگاه نیز رشد کند. این آمارها نشان از آن دارد که رشد تولید ماشین‌آلات کشاورزی در کشور طی ۴ سال اخیر بیش‌از ۲برابر بوده است. آماری که می‌تواند به راحتی مشکل‌گشای صنعت کشاورزی باشد و بخش بزرگی از نیاز کشاورزان داخلی به این خودروها را مرتفع سازد. با این‌حال، اما هر سال شاهد آن هستیم که همچنان ناوگان ماشین‌آلات کشاورزی با فرسودگی همراه است.»
افزایش تولید تراکتور با رویکرد توسعه صادرات
به‌رغم آن‌که افزایش تولید تراکتور و کمباین در کشور اتفاق افتاده، اما تقاضای داخلی سهم چندانی از این شرایط نبرده است، بلکه این تولیدات خرج توسعه صادرات این بخش شده‌اند. آن‌طور که آمارهای این حوزه نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۱ صادرات ماشین‌آلات کشاورزی با ۷۶ درصد رشد همراه بوده است. بر این اساس، بحث صادرات ریالی در این حوزه در سال ۱۴۰۱ به ۳۰میلیون دلار رسیده که تقریبا ۲۵۰۰ دستگاه را شامل می‌شود.
رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی نیز درخصوص وضعیت صادرات این ماشین‌آلات به سایر کشورها اظهار کرده است که بخش قابل توجهی از تولیدات شرکت‌های داخلی به کشورهای سوریه، عراق، افغانستان، پاکستان و برخی کشورهای آفریقایی صادر می‌شود. درحالی‌که این روزها فرسودگی ناوگان کشاورزی به اوج خود رسیده و بیش از همیشه نیازمند ورود مدل‌های جدید، کم‌مصرف و بهینه است.
۹ تولیدکننده داخلی در انتظار افزایش سهم بازار
تراکتورسازی ایران با سهم ۹۷درصدی بازار داخلی به همراه ۹ تولیدکننده خصوصی دیگر در سال‌های اخیر تلاش خود را برای تامین تقاضای بازار به کار بسته‌اند. با این‌حال، بازار همچنان تشنه مدل‌های بیشتر است. چراکه به گفته بسیاری از فعالان این حوزه و خریداران خودروهای کشاورزی، در سال‌های گذشته اختلاف قیمت کارخانه و بازار و کمبود خودرو در این بخش، دست دلالان را باز گذاشته و رانت بسیاری را در این بخش ایجاد کرده است؛ اتفاقی که مشابه آن در صنعت خودروهای سواری در سال‌های گذشته افتاد و گریبانگیر متقاضیان این بخش شد. حالا به نظر می‌رسد تاریخ در صنعت کشاورزی در حال تکرار است.
درحالی‌که اگر تمام تولیدات داخلی‌ها، صرف تامین تقاضای بازار کشور می‌شد، امروز صنعت کشاورزی با بهره‌وری بیشتری به کار خود ادامه می‌داد و سود حاصل از کاهش مصرف سوخت به‌طور مستقیم بخشی از این هزینه‌ها را برای دولت جبران می‌کرد. از سوی دیگر، بهبود روال عرضه و تقاضای این ماشین‌آلات هم‌زمان با افزایش تقاضا می‌توانست بارقه امیدی برای توسعه ۹ تولیدکننده داخلی باشد که تنها از این بازار بزرگ سهم ۳ درصدی به دست آورده‌اند.
